Begin deze week raakte bekend dat het Belgische wijndomein Château Bon Baron als eerste Belgische wijndomein het FAIR’N GREEN-label voor duurzame landbouw behaalde.
FAIR’N GREEN werd in 2013 in Duitsland gelanceerd als een gezamenlijk initiatief van wijnmakerijen, onderzoeksinstellingen en andere belanghebbenden. Het systeem richt zich op holistische duurzaamheid (in bedrijfsvoering, milieu en maatschappij). Sinds de opstart in 2013 werden wijndomeinen gecertificeerd in onder meer Frankrijk, Oostenrijk, Duitsland, Spanje, Italië, Israël en sinds deze week dus ook België.
Wijn en Gaard sprak deze week met Jeanette van der Steen, de zaakvoerster van Château Bon Baron over het pas behaalde label.
WG: Gefeliciteerd Jeanette, Domaine Bon Baron heeft als eerste wijndomein het label FAIR’N GREEN behaald. Waar staat dat label precies voor?
BB: FAIR’N GREEN is het keurmerk van duurzame wijnbouw. Het helpt wijnbouwers om duurzaamheidsdoelstellingen (bv. reductie van CO2-uitstoot, hogere biodiversiteit, sociaal engagement) objectief te meten en te verifiëren en deze gezamenlijk te realiseren. Consumenten herkennen de duurzame wijnen aan het etiket op de fles en kunnen zo kiezen voor een duurzaam product.
WG: Waarin verschilt dit label van andere “bio-labels” zoals Terra Vitis, het Europese Biolabel, AB, …?
BB: Duurzaam gaat veel verder dan bio. Ik heb in mijn zoektocht naar duurzaamheid in de wijnbouw ook een studieronde gedaan in België, maar niemand weet precies waar te beginnen en wat duurzaamheid precies inhoudt. En dat komt vaak neer op het woord ‘biologisch’. Wat een verrassing om te ontdekken dat biologische wijnbouw vaak verre van duurzaam is: er is meer land nodig om dezelfde opbrengst te behalen; je moet vaker de deur uit om te behandelen, wat een negatieve inpakt kan hebben op het gebruik van pesticiden, brandstof en kan leiden tot bodemverontreiniging.Dat betekent echter niet dat je als biologische wijnmaker niet bij FAIR’N GREEN kunt aansluiten. “Duurzaam” houdt echter veel meer in dan gewoon “biologisch”. Het is heel holistisch en houdt niet op.
WG: Is het label enkel een bekroning voor reeds geleverde inspanningen op het vlak van duurzaamheid of houdt het ook een engagementsverklaring in voor de toekomst?
BB: Er is zeker een engagement voor de toekomst. Door kennis en ervaring te delen met FAIR’N GREEN en haar leden worden we uitgedaagd om onze CO2-uitstoot en impact op het milieu verder te minimaliseren door menskracht, oude en moderne technologieën en hernieuwbare energiebronnen. Naar aanleiding van de jaarlijkse audit worden er nieuwe doelstellingen geadviseerd.
WG: Plant Domaine Bon Baron de komende jaren nog concrete acties op het vlak van duurzame wijnbouw? Sluiten jullie aan bij het project Gver dat onlangs boven de doopvont werd gehouden en dat duurzame wijnbouw in Wallonië wil promoten?
BB: Ja, verdere vermindering van vers watergebruik en vermindering van CO2 voetafdruk; doorvoeren van lichtgewicht flessen en vermindering van elektriciteitsverbruik.
WG: Denk je dat er in België een toekomst is voor biodynamische wijnbouw of voor natuurwijnen? Op dit ogenblik heeft er nog maar één domein in België het Demeter-label voor biodynamische wijnbouw, Domaine W.
BB: Ik heb enorme bewondering voor Domein W. Zij zijn super goed bezig en maken prachtige wijnen. Ik ben van mening dat alle benaderingen voor duurzaamheid en het delen van de kennis daarover (liefst zo breed mogelijk) ook helpt bij het verbeteren van de bewustwording bij het publiek.
Als mensen in een dure benzine slorpende auto naar biowinkels gaan, daar duurzame voeding kopen en vervolgens denken dat ze dan meehelpen aan het behoud van onze planeet, dan is het belang nog lang niet duidelijk.
WG: Bedankt voor dit gesprek en veel succes.
Conventionele wijnbouw, “lutte raisonnée”, biowijn, biodynamische wijn, natuurwijn, … Elk van die wijnbouwmethodes heeft dan ook nog eens zijn eigen labels en controlemechanismen. Het is voor wijnliefhebbers soms moeilijk om door de bomen het bos nog te zien. Jazzper Van Papeghem publiceerde in 2018 nog het boek Bio logisch! dynamisch! Natuurlijk? (Stichting Kunstboek) waarin hij op bevattelijke wijze een aantal begrippen toelicht. Voor wie een volledig boek iets te veel van het goede is, hierbij alvast een aantal korte definities:
- conventionele wijnbouw: wijn die gevinifieerd wordt volgens de modernste oenologische technieken. De druiven hiervoor worden geteeld op een manier die sinds de jaren ’60 opgang maakte en waarbij het rendement centraal staat. Dat houdt vaak het gebruik in van kunstmeststoffen, herbiciden, pesticiden op het veld. Ook tijdens het vinificatieproces wordt er soms ingegrepen met allerhande producten die het proces sturen, bijvoorbeeld allerlei gisten die bepaalde “gewenste eigenschappen” veroorzaken in de most. Er bestaat omwille van de volksgezondheid wel een heel wettelijk apparaat die hoeveelheden en toevoegingen reguleert, maar het is duidelijk dat rendements- en winstoptimalisatie voorop staat.
- binnen die groep van conventionele wijnbouwers, die we zeker niet over één kam mogen scheren, ontstond er de voorbije 20-25 jaar een groep die zich duidelijk wilde distantiëren van het al te veel en al te vaak gebruiken van allerhande chemische herbiciden en bestrijdingsmiddelen, die vaak nefast zijn voor het bodemleven en op lange termijn de bodem volledig vernietigen. Deze groep wijnbouwers zal die extra middelen enkel inzetten in geval van extreme vochtigheid (gevaar op schimmels) of bij uitbraak van ziektes in de wijngaard. We spreken in dit geval van “culture raisonnée” of “lutte raisonnée“. Er bestaan verschillende labels en controle-organismen die deze teelt proberen te reguleren. Het meest bekend is Terra Vitis
- biowijn: sinds 2012 is de definitie van biowijn in Europa heel eenvoudig: het is wijn die voldoet aan de biowijnwetgeving. Wijnen die voldoen aan de regelgeving mogen het Europese biowijn-logo voeren. Hoewel eenvoudig … Wat “biologisch” precies betekent varieert van continent tot continent, van land tot land, … Elk gebied heeft zo zijn eigen regelgeving met bijhorende controlemechanismen en labels. Ze vertrekken natuurlijk allemaal wel van dezelfde filosofie, maar een belangrijk verschilpunt is bijvoorbeeld het gebruik van sulfiet tijdens de vinificatie. Europees gecertificeerde biowijnen mogen bijvoorbeeld wel toegevoegd sulfiet bevatten. Biowijn uit de Verenigde Staten mag dat dan weer niet …
- biodynamische wijn: de variaties die er bij de biowijn-labels zijn, bestaan niet voor biodynamische wijnen. De basisfilosofie is bij allemaal hetzelfde, namelijk het gedachtengoed van Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie-beweging die de meesten van ons vooral kennen van de Steiner Scholen. Steiner had ook allerlei ideeën over duurzame landbouw en duurzame wijnbouw in het bijzonder. Het zou ons binnen dit bestek te ver leiden om dit verder toe te lichten, maar een erg duidelijke beschrijving vind je op de website van Wijnkennis. De bekendste labels die verbonden zijn aan de biodynamische land- en wijnbouw zijn Demeter en Biodyvin. Voorlopig is er maar één wijndomein in België dat het Demeter-label behaald heeft, Domaine W in Waals-Brabant.
- natuurwijnen, natuurlijke wijnen of ook wel “raw wines“: Bij producenten van natuurwijnen maken niet de wijnbouwers, maar vooral de natuur zelf de wijn. In de wijnkelder betekent dit dat de wijnbouwer niets toevoegt en er ook niets uit filtert (natuurwijnen hebben soms dan ook iets troebels, hoewel dat zeker niet altijd het geval is). Ook het gebruik van sulfiet wordt tot het minimum herleid. In 2020 creëerde het I.N.A.O. na veel en lange discussies het label Vin méthode nature en dat is voorlopig het dichtste dat de natuurwijnen bij een sluitend wettelijk kader komen. Verder zijn er ook nog een aantal verenigingen waarvan de leden zichzelf een behaalde reglementering opleggen, bijvoorbeeld L’Association des Vins Naturels en Vins S.A.I.N.S.
Waar positioneert het label FAIR ‘N GREEN zich nu precies ten opzichte van wijnbouwvisies? Het grootste verschilpunt lijkt vooral de holistische visie op duurzame landbouw. FAIR ‘N GREEN beperkt zich niet tot wat er gebeurt op de veld of in de wijnkelder, maar kijkt ook naar het grotere plaatje, inclusief de arbeidsomstandigheden en de verloning van iedereen die in de wijnbouw werkt.